İhsan Sabri Çağlayangil

İhsan Sabri Çağlayangil, (d. 1908, İstanbul - ö. 30 Aralık 1993, Ankara) siyaset adamı. 1965 - 1971 ve 1975 - 1977 arasında Dışişleri Bakanlığı, 1979 - 1980'de Cumhuriyet Senatosu başkanlığı ve Cumhurbaşkanı vekilliği yapmıştır. Kendi yazmış olduğu anılarında memleketini Değirmenboğazı, Manyas olarak belirtmiştir.

İstanbul (Erkek) Lisesi mezunudur. 1932'de İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ni bitirdi. Emniyet Genel Müdürlüğü'nün çeşitli kademelerinde görev yaptı. 1937 yılında Dersim harekatının sonuçlanmasının ardından kurulan mahkemede idama mahkûm edilen sanıkların infazını düzenlemekle görevlendirildi.

1945'de Ahlat kaymakamı, 1948'de Yozgat, 1950'de Antalya, 1953'de Çanakkale, 1954'de Sivas valisi oldu. Aynı yıl getirildiği Bursa valiliği görevini 1960'a değin sürdürdü. Memleketi olduğu için Cumhurbaşkanı Celal Bayar'ın özel önem verdiği bu valilik nedeniyle Demokrat Parti hareketinin önemli isimlerinden birine dönüştü. 27 Mayıs 1960 ihtilalinden sonra tutuklanarak önce Yassıada, ardından Balmumcu'da hapis yattı. Yargılanmadan 6 ay sonra serbest bırakıldı.

1961'de siyasete atılarak, Adalet Partisi'nden Bursa senatörü seçildi. 20 Şubat 1965'te Suat Hayri Ürgüplü başkanlığında kurulan koalisyon hükümetinde Çalışma Bakanı oldu. 1965 genel seçimlerinin ardından kurulan Demirel hükümetinde Dışişleri Bakanı olarak görev aldı. Görevi sırasında çok iyi bilmediği diplomasi dünyasına hızla alıştı, komplekssiz kişiliği ve bilmediği konularda dışişleri personeline tam güveniyle başarılı bir bakan oldu.

Hükümetin 12 Mart 1971 askeri müdahalesi üzerine istifa etmesiyle, bu görevden ayrıldı. 12 Mart döneminde senato üyeliğini ve AP içindeki etkili konumunu sürdürdü.

Mart 1975'te Demirel'in kurduğu I. Milliyetçi Cephe hükümetinde gene Dışişleri Bakanlığı görevine getirildi. 5 Haziran 1977 genel seçimlerinden sonra kurulan CHP azınlık hükümetinin güvenoyu alamamasından sonra Ağustos 1977'de Süleyman Demirel başkanlığında oluşturulan II. Milliyetçi Cephe hükümetinde de aynı görevi üstlendi. Aralık 1977'de hükümetin bir gensoruyla düşürülmesine değin bakanlık görevini sürdürdü. Ekim 1979'daki ara seçimlerden sonra Cumhuriyet Senatosu başkanlığına seçildi. 6 Nisan 1980'de görev süresi dolan Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk'ün yerine cumhurbaşkanlığı görevine vekalet etti. 12 Eylül 1980 askeri müdahalesiyle sona eren bu görevi sırasında kontenjan senatörleri ataması mecliste tartışmalara yol açtı.

1982 Anayasası'nın geçici 4. maddesi ile 5 yıllık siyaset yasaklıları arasına giren Çağlayangil, Mayıs 1983'te siyasal partilerin kurulmasına izin verilmesinden sonra Büyük Türkiye Partisi'nin (BTP) kuruluşunda rol oynadı. Partinin Milli Güvenlik Konseyi kararıyla kapatılmasının ardından bazı eski AP'li ve CHP'li politikacılarla beraber 1 Haziran 1983 - 30 Eylül 1983 arasında Zincirbozan'da (Çanakkale) gözetim altında tutuldu. 6 Eylül 1987'de yapılan referandum sonunda siyaset yasağı kalktı, ancak Kasım 1990'da aktif siyasetten ayrıldığını açıkladı.

Anekdotlar

* İhsan Sabri Çağlayangil, siyasetin yanında önceleri bir süre şiirle de uğraştı. ,

"Bir elinde sigara, bir elinde binlik şişe;
Erkeklik bu mu kızım? Erkeksen ayakta işe"

beyiti her ne kadar kendisi yazmasa da ona mal edilmiştir.

* Çapkınlığıyla tanınmış, bu tür söylentileri yalanlamak bir yana, yayılmasına bizzat katkıda bulunmuştur.

* İhsan Sabri Çağlayangil, Zincirlikuyu Mezarlığı'na defnedilmiştir.

* 1967 yılında Papa 6. Paul'ün Türkiye ziyaretinde, Ayasofya Müzesi'nde dizlerini çöküp dua etmek istediği sırada, o zaman Dışişleri Bakanı olarak papaya eşlik etmekte olan Çağlayangil, "Burası Cami ya da Kilise değil, müze. Burada dini tören yapılamaz" demiş ve herhangi bir krize yol açmadan meseleyi geçiştirmiştir.

* Fransızca bilen Çağlayangil, zaman zaman konuşmalarını İngilizce yapmak da istemiştir. Bu durumda konuşmasını Dışişleri personeline çevirtip İngilizce metni çalışarak kürsüye çıkmıştır.